Jak często zdarza Ci się zapomnieć o tym, co sobie zaplanowałeś? Powtarzasz sobie: Wieczorem zadzwoń z życzeniami do mamy! Pamiętaj. O godzinie 20:00 okazuje się, że wciągnął Cię program w telewizji i rozmowa poszła w niepamięć. Jak to się dzieje, że zapominamy o tym, co sobie zaplanowaliśmy nawet gdy, jest to dla nas bardzo ważne? Tego typu figle płata nam pamięć prospektywna. Odpowiada ona za pamiętanie o tym, co planujemy zrobić, co ma się wydarzyć, rzeczy odroczone. Większość problemów z pamięcią dotyczy właśnie pamięci prospektywnej i to ten typ pamięci pogarsza się w starszym wieku.


Dlaczego pamięć prospektywna jest ważna?


Pamięć prospektywna pośrednio odpowiada za wykonywanie codziennych czynności. Dzięki niej pamiętamy o tym, co chcemy lub musimy zrobić. Kiedy jej funkcjonowanie nie jest zaburzone, mamy wrażenie, że dobrze spożytkowaliśmy nasz czas. Działamy sprawnie i skutecznie. Nie tracimy czasu na żmudne przypominanie sobie, co jeszcze jest na naszej liście rzeczy do zrobienia i nie musimy znosić nieprzyjemnego uczucia, że o czymś zapomnieliśmy.


Według psychologów osoby borykające się z problemami z pamięcią prospektywną mogą być narażone na przypisywanie im negatywnych cech charakteru. Inaczej jest w przypadku osób, które zapominają zdarzenia i fakty z przeszłości. Problemy z pamięcią retrospektywną nie budzą aż tak negatywnych emocji. Masz problemy z pamięcią – podsumowuje rodzina i przyjmuje to jako fakt związany z wiekiem i starzeniem się organizmu. Odwrotnie jest w przypadku notorycznego zapominania o codziennych czynnościach czy planach. Tutaj bliscy przypisują nam negatywną cechę charakteru jak niezorganizowanie czy nieodpowiedzialność. Może to być przyczyną sprzeczek i ochłodzenia relacji z osobami, na których nam zależy.


Zawodność pamięci prospektywnej może mieć też przykre skutki zdrowotne. Czy zdarzyło Ci się zapomnieć o przyjęciu leków, a może nawet o wizycie u lekarza? Jak tego uniknąć?


Co wpływa negatywnie na pamięć prospektywną i jak uchronić się przed zapominaniem?


Naukowcy dementują, iż zapominanie o płaceniu rachunków czy stawieniu się na spotkanie wynikają jedynie z braku sumienności i lekkomyślności. Wskazują przede wszystkim na winę zaburzeń procesów poznawczych, które szczególnie dają się we znaki seniorom. Oprócz powodów fizjologicznych, takich jak starzenie się neuronów i spowolnienie przewodzenia impulsów nerwowych, przyczyną zapominania może być zmęczenie i zbyt wiele bodźców jednocześnie (gdy piszemy maila, odbierając niekończące się telefony, w międzyczasie gotujemy obiad, a do tego mamy z tyłu głowy myśl, by w końcu zapisać się na wizytę u lekarza). Na problemy z pamięcią wpływa również nadmiar codziennych obowiązków, stres i presja czasu.


Jak zmniejszyć ryzyko zapominania o ważnych sprawach? Jest na to kilka sposobów:
- kalendarze: regularne zapisywanie terminów spotkań, wizyt lekarskich, rzeczy do zrobienia itp. to panaceum na wszelkie figle pamięci i recepta na niezawodność w życiu codziennym.
- karteczki samoprzylepne: krótkie wiadomości na małych karteczkach są niezastąpioną pomocą w pamiętaniu o drobnych rzeczach. Wystarczy przykleić jedną, na przykład na drzwiach wyjściowych z informacją „wyrzuć śmieci". Zaniechanie tej czynności jest wówczas niemożliwe.
- przypomnienia w telefonie: spełniają tę samą funkcję, co kalendarz. Jednak niektórzy mogą woleć ten sposób ze względu na większą poręczność.
- treningi pamięci prospektywnej: niektóre instytucje oferują specjalne kursy mające na celu poprawienie funkcjonowania pamięci prospektywnej.
- staranne planowanie: im dokładniej planujemy, tym lepiej pamiętamy.